نورپردازی سه‌نقطه‌ای؛ آموزش نورپردازی با سه منبع نور
- نویسنده: حسین بابایی
- تاریخ انتشار:
فهرست عناوین
نورپردازی سه‌نقطه‌ای (Three-point lighting) یکی از رایج‌ترین تکنیک‌های نورپردازی سینمایی است که حالا در در تولید محتوا، عکاسی پرتره و مصاحبه‌های حرفه‌ای است. این روش با استفاده از سه منبع نور به سوژه عمق می‌دهد، سایه‌ها را کنترل می‌کند و جلوه‌ای طبیعی و حرفه‌ای ایجاد می‌کند. در این مقاله، اصول این روش نورپردازی را معرفی می‌کنیم، چیدمان صحیح آن را توضیح می‌دهیم و در انتها به برخی از روش‌های جایگزین و تنظیمات دیگر اشاره می‌کنیم؛ پس تا انتها با ما همراه باشید.
نورپردازی سه‌نقطه‌ای چیست؟
نورپردازی سه‌نقطه‌ای به استفاده از سه منبع نور با چیدمان خاص گفته می‌شود که به ایجاد تعادل بین نور و سایه کمک می‌کند.
این روش نورپرردازی باعث می‌شود که عمق، بعد و ظاهری متعادل ایجاد شود و باعث می‌شود سوژه برجسته‌تر به نظر برسد، در حالی که ظاهری طبیعی حفظ می‌شود.
این تکنیک در اوایل قرن بیستم در هالیوود ظهور کرد، زمانی که فیلم‌سازان به دنبال بهبود جذابیت بصری فیلم‌های سیاه‌وسفید بودند. نورپردازی سه‌نقطه‌ای به‌عنوان یک روش استاندارد برای کنترل سایه‌ها و هایلایت‌ها شناخته شد و اطمینان می‌داد که سوژه‌ها به وضوح دیده شده و از نظر بصری جذاب باشند. با گذشت زمان، این تکنیک با پیشرفت‌های فناوری و تغییر سبک‌های هنری تکامل یافت، اما اصول اصلی آن همچنان به‌عنوان پایه‌ای اساسی در طراحی نورپردازی در رسانه‌های مختلف تصویری باقی مانده است.
این سه منبع نور شامل موارد زیر هستند:
نور کلیدی (Key Light)
نور کلیدی قوی‌ترین نور شماست. هیچ مقدار وات استانداردی برای نور کلیدی وجود ندارد و می‌تواند از 150 وات تا 10 هزار وات بسته به شرایط متغیر باشد؛ اما یک مقدار مناسب برای شروع بین 500 تا 1000 وات است.
نور کلیدی باید بین 15 تا 45 درجه به‌سمت کنار دوربین قرار بگیرد. اگر در حال فیلمبرداری مصاحبه‌ای هستید، فردی که سؤال‌ها را می‌پرسد، باید بین دوربین و نور کلیدی بایستد.
نور کلیدی، صورت و بخش جلویی بدن سوژه را روشن می‌کند. دلیلی که این نور را با زاویه قرار میگیرد و نه به‌طور مستقیم جلوی صورت سوژه، این است که تفاوتی در نورپردازی یک سمت صورت نسبت به سمت دیگر ایجاد شود. این کار ظاهر دراماتیک‌تر و جالب‌تری ایجاد می‌کند.
نور پُرکننده (Fill Light)
نور پُرکننده برای «پُرکردن» سایه‌هایی که توسط نور کلیدی ایجاد شده‌اند، استفاده می‌شود. این نور ضعیف‌تر از نور کلیدی است.
باز هم هیچ قانون خاصی برای شدت نور پُرکننده وجود ندارد؛ اما به یاد داشته باشید که باید ضعیف‌تر از نور کلیدی باشد؛ برای مثال می‌توان از یک نور کلیدی 500 واتی همراه با یک نور پُرکننده 250 واتی استفاده کرد. گاهی اوقات، اگر این نور بیش‌ازحد روشن باشد، حتی آن را با فیلترها پخش می‌کنند. شما باید امتحان کنید تا به میزان روشنایی مناسب برسید.
نور پرکننده در سمت مقابل دوربین نسبت به نور کلیدی قرار میگیرد و با زاویه‌ای مشابه به سوژه می‌تابد. به‌دلیل اینکه نور کلیدی در یک زاویه قرار میگیرد، ممکن است سایه‌هایی در یک سمت صورت یا بدن ایجاد شود. این سایه‌ها می‌توانند توسط بینی، گونه، حفره‌های چشم، چانه یا هر بخش دیگری از بدن ایجاد شوند. اگر می‌خواهید نورپردازی بسیار دراماتیک باشد، حتی نیازی به نور پُرکننده ندارید.
جابه‌جاکردن نور پُرکننده نزدیک‌تر یا دورتر به سوژه هم می‌تواند به افزایش یا کاهش میزان نوری که می‌دهد، کمک کند. هدف این است که سایه‌های ایجادشده توسط نور کلیدی را به‌طور کامل از بین نبرید؛ بلکه فقط آنها را کاهش دهید تا انتقال نور از یک سمت صورت به سمت دیگر نرم‌تر باشد.
نور پس‌زمینه (Back Light)
نور پس‌زمینه می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی کیفیت تصویر شما را تا ده برابر افزایش دهد. نور پس‌زمینه را تا جایی که ممکن است، به‌طور دقیق پشت سوژه قرار دهید. البته باید حواستان به زاویه دید دوربین هم باشد. اگر امکانش هست، می‌توانید نور پس‌زمینه را از بالای پشت سوژه آویزان کنید یا با استفاده از یک پایه نور، آن را به‌طور دقیق از بالا بتابانید. گزینه دیگر این است که به‌سادگی، آن را در یکی از طرفین (هر طرفی که به ظاهر موردنظرتان نزدیک‌تر است) خارج از محدوده دید دوربین قرار دهید. میزان وات این نور باید مشابه نور پُرکننده یا حتی کمتر باشد.
این نور یک افکت هاله‌ای زیبا دور شانه‌ها و سر سوژه ایجاد می‌کند. این کار، سوژه را از پس‌زمینه جدا می‌کند و به تصویر عمق بیشتری می‌دهد. اگرچه استفاده از نور پس‌زمینه ضروری نیست؛ اما این نور کیفیت ویدیوهای شما را به‌میزان زیادی بهبود می‌دهد و شما را از سازندگان ویدیوهای آماتور متمایز می‌کند. این ترکیب باعث می‌شود که سوژه به‌خوبی روشن شود، جزئیات آن نمایان باشند و تصویر عمق و جلوه‌ای حرفه‌ای داشته باشد.
کاربردهای نورپردازی سه‌نقطه‌ای
نورپردازی سه‌نقطه‌ای در بسیاری از زمینه‌های تولید محتوای بصری کاربرد دارد. برخی از رایج‌ترین موارد استفاده از این روش عبارت‌اند از:
- مصاحبه‌های ویدئویی: این روش برای ضبط مصاحبه‌های حرفه‌ای بسیار پرکاربرد است؛ زیرا باعث می‌شود چهره سوژه طبیعی و جذاب به نظر برسد؛
- ویدیوهای آموزشی و یوتیوب: بسیاری از تولیدکنندگان محتوای ویدیویی از این نورپردازی برای بهبود کیفیت ویدیوهای خود استفاده می‌کنند؛
- عکاسی پرتره: این تکنیک در عکاسی پرتره برای ایجاد جلوه‌های سه‌بعدی و حذف سایه‌های نامطلوب روی چهره بسیار مؤثر است؛
- فیلم‌سازی: در تولید فیلم‌های سینمایی و تبلیغاتی هم این نوع نورپردازی برای ایجاد حس‌وحال خاص در صحنه‌ها به کار می‌رود.
تجهیزات مورد استفاده برای نورپردازی سه‌نقطه‌ای
برای اجرای این تکنیک می‌توانید از تجهیزات مختلفی استفاده کنید که بسته به نیاز و بودجه شما متفاوت هستند.
بهترین تجهیزات برای نورپردازی سه نقطه‌ای، آنهایی هستند که امکان تنظیم زاویه، شدت و محدوده نور دارند. برای مثال، نور یک لامپ معمولی، کل اطراف لامپ را روشن می‌کند چون که هیچ شکل دهنده نوری روی آن نصب و تنظیم نشده است. شدت نور لامپ با دیمر قابل تنظیم است اما در حالت عادی، لامپ فقط شدت نور تک حالته دارد. زاویه نور هم قابل تنظیم نیست چون یک نور جهت‌دار نیست.
در ادامه، برخی از تجهیزات مورد استفاده برای نورپردازی سه‌نقطه‌ای را معرفی می‌کنیم.
ویدیو لایت؛ محبوب‌ترین وسیله برای نورپردازی سه‌نقطه‌ای
ویدیو لایت‌ها از این جهت محبوب هستند که امکان تنظیم زاویه دقیق به کمک انواع شکل‌دهنده‌های نور، امکان تنظیم شدت نور همزمان با حفظ کیفیت نور و امکان استفاده در موقعیت‌های مختلف را دارند. خرید ویدیولایت یک تصمیم درست برای همه افرادی است که می‌خواهند یک منبع نوری همه‌کاره و حرفه‌ای داشته باشند.
اگر سری به استودیوهای حرفه‌ای بزنید، حتما چند ویدیولایت می‌بینید چون استفاده آنها گسترده است و نور با کیفیتی به شما می‌دهد.
سافت باکس؛ ارزان و کار راه‌انداز
سافت باکس یک ابزار ارزان، آسان و پرکاربرد در نورپردازی است که نوری نرم و یکنواخت ایجاد می‌کند. این ابزارها در اشکال مختلفی عرضه می‌شوند؛ اما به‌طورکلی جعبه‌ای‌شکل هستند و دور یک منبع نور قرار می‌گیرند. سپس منبع نور از طریق یک یا دو پخش‌کننده داخلی و یک پخش‌کننده که جلوی جعبه را می‌پوشاند، به‌سمت جلو تابیده می‌شود. پس‌از بازتاب از سطوح داخلی و عبور از پخش‌کننده‌ها، نتیجه نوری یکنواخت و همگن است که ویژگی بارز سافت‌باکس‌ها محسوب می‌شود. استفاده از سافت‌باکس در نور کلیدی و نور پرکننده باعث کاهش سایه‌های تند روی صورت سوژه می‌شود.
هرچند سافت باکس ویژگی‌های مناسبی برای استفاده در نورپردازی سه نقطه‌ای دارد اما حجم و ابعاد بزرگ آن شاید مناسب استفاده در هر جایی نباشد. فرض کنید که یک استودیو کوچک دارید و می‌خواهید نورپردازی سه‌نقطه‌ای را اجرا کنید، حالا باید سه شاخه سافت باکس را در فضای اطراف سوژه قرار دهید. اگر مشکلی از جهت فضا ندارید، سافت باکس یک گزینه ارزان و مناسب برای نورپردازی است.
تنظیم شدت نور سافت باکس به کمک کم و زیاد کردن لامپ‌های روشن داخل سافت باکس انجام می‌شود.
پروژکتورها و پنل‌های LED
پروژکتورها می‌توانند به‌عنوان نور کلیدی استفاده شوند، به‌ویژه در فضاهای بزرگ یا زمانی که نیاز به نور متمرکز و قوی دارید. پروژکتورهای LED عکاسی و تولید محتوا مدرن قابلیت تنظیم زاویه و شدت نور را دارند و می‌توانند نور یکنواخت و بدون سایه‌های ناخواسته ایجاد کنند.
پنل‌های LED به‌عنوان نور کلیدی انعطاف‌پذیرتر هستند. آنها نور نرم و یکنواختی ایجاد می‌کنند که برای پرتره‌ها و فیلمبرداری ایده‌آل است. همچنین، بسیاری از پنل‌های LED قابلیت تغییر دمای رنگ (Color Temperature) را دارند که به شما امکان می‌دهد نور را با شرایط محیطی تطبیق دهید.
پخش‌کننده نور یا دیفیوزر برای مواقعی که نیاز به نرم کردن نور دارید
گاهی اوقات ممکن است نوری که استفاده می‌کنید، بیش‌ازحد قوی باشد؛ به‌عنوان‌مثال، وقتی از نور اصلی 500 واتی استفاده می‌کنید، قراردادن نور پس‌زمینه 250 واتی اغلب بیش‌ازحد روشن است و افکت هاله‌ای ایجادشده به‌جای آنکه زیبا باشد به یک اشتباه زننده تبدیل می‌شود. در این حالت می‌توانید دیفیوزر را جلوی نور پس‌زمینه قرار دهید. این کار باعث نرم‌شدن نور می‌شود و آن را بسیار طبیعی‌تر نشان می‌دهد.
رفلکتورها برای ایجاد بازتاب نور طبیعی یا مصنوعی
رفلکتورها برای بازتاب نور و کاهش سایه‌ها استفاده می‌شوند. اگر نور پرکننده در دسترس نباشد، می‌توان از یک رفلکتور برای بازتاب نور کلیدی به‌سمت سوژه استفاده کرد. به این صورت که آن را کنار سوژه قرار می‌دهند و رفلکتور، نور اصلی (Key Light) را به‌سمت صورت سوژه بازتاب می‌دهد. به‌این‌ترتیب، فقط به دو نور نیاز است.
روش‌ها و تنظیمات جایگزین در نورپردازی سه‌نقطه‌ای
اگرچه نورپردازی سه‌نقطه‌ای یک روش استاندارد است؛ اما می‌توان بسته به شرایط و نیازهای خاص، تغییراتی در این چیدمان ایجاد کرد. در ادامه، برخی از تنظیمات جایگزین را بررسی می‌کنیم.
حذف نور پرکننده برای ایجاد کنتراست بیشتر
در برخی از سبک‌های عکاسی و فیلمبرداری، حذف نور پرکننده باعث ایجاد سایه‌های عمیق‌تر و جلوه‌ای دراماتیک می‌شود. این روش در فیلم‌های سینمایی با نورپردازی کم‌نور بسیار رایج است.
استفاده از دو نور به‌جای سه نور
در شرایطی که تجهیزات محدود است، می‌توان از دو منبع نور استفاده کرد. یک نور کلیدی و یک رفلکتور یا نور پرکننده برای کاهش سایه‌ها.
نورپردازی از زوایای غیرمعمول
گاهی اوقات، استفاده از نور پس‌زمینه با زاویه‌های خاص می‌تواند جلوه‌ای خاص به تصویر ببخشد؛ به‌عنوان‌مثال، نور از پشت سر می‌تواند یک هاله نورانی اطراف سوژه ایجاد کند.
نکات مهم در نورپردازی سه‌نقطه‌ای
نورپردازی سه‌نقطه‌ای چیز جدیدی نیست و دهه‌هاست که استفاده می‌شود. بااین‌حال، هنگام کار با این نوع نورپردازی، چند نکته مهم وجود دارد که باید در نظر داشته باشید:
تصمیم‌گیری در مورد تمرکز و وضوح
هنگام تنظیم نورپردازی سه‌نقطه‌ای (یا هر نوع نورپردازی دیگر)، بهتر است از قبل بدانید که می‌خواهید چه سبک و ظاهری را ایجاد کنید؛ به‌عنوان‌مثال، برخی نورپردازی‌ها باید تا حد ممکن روشن و شفاف باشند تا وضوح و تمرکز بیشتری ایجاد کنند. در مقابل، برخی نورپردازی‌ها به‌طور عمدی تاریک‌تر و سینمایی‌تر هستند؛ زیرا ممکن است بخواهید با ایجاد ترکیب‌های احساسی با سایه‌های بیشتر و جزئیات کمتر، مخاطبان خود را به چالش بکشید.
افزودن عمق و سایه‌ها
یکی از راه‌های اصلی برای سینمایی‌ترکردن نورپردازی، اضافه‌کردن سایه‌ها و عمق است. برای این کار باید با تنظیم نورهای اصلی (Key Light) و پُرکننده (Fill Light) آزمایش کنید. با افزایش یکی و کاهش دیگری می‌توانید سایه‌های پویا و جذاب‌تری روی چهره سوژه ایجاد کنید.
نورپردازی سخت در مقابل نورپردازی نرم
یکی دیگر از عناصر کلیدی در نورپردازی سه‌نقطه‌ای، میزان روشنایی و نرمی نور است. بسته به ظاهر موردنظر شما برای فیلم یا ویدیو می‌توانید با ایجاد نورپردازی‌های بسیار سخت یا بسیار نرم آزمایش کنید.
روش‌های زیادی برای رسیدن به این هدف وجود دارد؛ از نوع منبع نور گرفته تا استفاده از فیلترها، پخش‌کننده‌ها (Diffusers) یا بازتاب‌دهنده‌ها (Bounce Boards)؛ اما ساده‌ترین روش برای مبتدیان، تغییر فاصله منبع نور به سوژه است؛ یعنی نزدیک‌تر یا دورتر کردن آن.
نور پس‌زمینه را نادیده نگیرید
یکی از اشتباهات رایجی که بسیاری از حرفه‌ای‌های تازه‌کار در فیلم و ویدیو مرتکب می‌شوند، نادیده‌گرفتن نور پس‌زمینه است. این اشتباه قابل‌درک است؛ چون در برخی ترکیب‌ها ممکن است به نظر برسد که نور پس‌زمینه تأثیر زیادی ندارد؛ اما اگر واقعاً می‌خواهید تصاویرتان برجسته شوند، نور پس‌زمینه نقش حیاتی در جداکردن سوژه از پس‌زمینه دارد. در صورت نادیده‌گرفتن این نور، فیلم شما ممکن است بسیار تخت و بی‌روح به نظر برسد.
آزمایش کنید و خلاق باشید
در نهایت، مانند هر تکنیک دیگری در فیلم‌سازی، بهترین راه برای یادگیری و تسلط بر نورپردازی سه‌نقطه‌ای، آزمایش و خلاقیت است. سعی کنید در یک آخر هفته، یک تنظیم نورپردازی برای خودتان ایجاد و با منابع نوری مختلف و تنظیمات روشنایی بازی کنید.
نورپردازی سه‌نقطه‌ای یکی از مهم‌ترین تکنیک‌های نورپردازی در تولید ویدیو و عکاسی است که به کمک آن می‌توانید تصاویر حرفه‌ای و جذابی ایجاد کنید. با شناخت صحیح چیدمان و استفاده از تجهیزات مناسب می‌توانید به بهترین نتیجه ممکن دست پیدا کنید.
