چگونه بهترین دیافراگم لنز را پیدا کنیم؟

یافتن بهترین دیافراگم لنز یا اصطلاحاً نقطه مطلوب (sweet spot) آن یک راه مطمئن برای به حداکثر رساندن وضوح تصویر  دوربین است. رسیدن به‌وضوح تصویر بالا، صرف‌نظر از سوژه عکاسی، هدف بسیاری از عکاسان است. اخیراً موضوع تست و بررسی وضوح لنز دوربین سوژه ده‌ها وب‌سایت و مجله اینترنتی در حوزه عکاسی است و بحث‌های گوناگونی پیرامون آن وجود دارد. در این مقاله به معرفی نکته­‌هایی برای گرفتن عکس‌های واضح‌تر پرداخته و بسیاری از فاکتورهای تعیین‌کننده وضوح تصاویر از جمله اصطلاح نقطه مطلوب را بررسی می­کنیم.

[ez-toc]

بهترین دیافراگم لنز ، فاکتور اصلی وضوح عکاسی

اگر به عکاسی علاقه دارید، ممکن است در حین تغییر دیافراگم لنز دوربین متوجه تفاوت در وضوح تصویر شده باشید. این مورد تأثیر بسزایی روی کیفیت عکاسی می‌گذارد و نیاز به بررسی تخصصی دارد.

یک حقیقت پرتوشناسی این است که تغییر دیافراگم لنز تصاویری با وضوح متفاوت ایجاد می‌کند، زیرا پهنای دیافراگم از بیشترین عرض تا کوچک‌ترین میزان آن متغیر است. به‌طورکلی، تقریباً برای هر نوع لنزی با به‌کارگیری دیافراگم‌های با سایز متوسط تصویری واضح‌تر خواهید داشت (البته با درنظرگرفتن ثابت‌بودن سایر شرایط) و سایزهای خیلی بزرگ یا کوچک آن وضوح تصویر را از میان خواهند برد.

در ادامه به بررسی عمیق­تر نقطه مطلوب لنز و چگونگی تشخیص و تنظیم دقیق آن می­پردازیم.

انحراف دیافراگم چیست؟

این یک واقعیت ریاضی است که افزایش سایز دیافراگم لنز به حداکثر میزان آن، انحرافات نوری را افزایش می‌دهد. در واقع کوچک­تر کردن تدریجی دهانه دیافراگم موجب کاهش انواع مختلف خطاهای لنز دوربین می‌شود.

انواع انکسار لنز در عکاسی

تاکنون دانستیم که هرچه اندازه دیافراگم را کوچک‌تر کنیم، میزان انحرافات نور را کاهش داده و در نتیجه تصویر واضح‌تری ثبت می­کنیم. سؤالی که پیش می‌آید این است که برای رسیدن به بیشینه وضوح تصویر چرا دیافراگم دوربین را به‌کلی نبندیم؟

پاسخ این است که با کوچک‌تر شدن بیش از حد دیافراگم، لنز پدیده پراش را تجربه می‌کند. هنگامی که نور از یک جسم عبور می‌کند، خم می‌شود و هنگامی که نور مجبور به عبور از یک سوراخ کوچک در دیافراگم دوربین شما می‌شود، این خمش ناخواسته بیشتر می‌شود و منجر به ایجاد عدم وضوح در تصویر می‌شود.

آیا بهترین دیافراگم لنز ها اندازه‌های میانی آنها هستند؟

بر اساس مواردی که تاکنون موردبحث قرار گرفتند، دانستیم که باز بودن بیش از حد دیافراگم لنز باعث افزایش انحرافاتی می‌شود که می‌تواند اصطالاحا باعث نرمی (softness) تصویر شود. برعکس، انقباض یا پایین بودن سایز دیافراگم باعث افزایش پراش تصویر می‌شود که آن نیز به نوبه خود باعث نرمی تصویر می‌شود.

در حالت کلی شرایطی که ممکن است رخ دهد به این صورت‌اند: دیافراگم بیش از حد باز است؟ این موجب بروز انحرافات در پرتوهای نوری شده و تصویر با وضوح کمتری را ارائه می هد. دیافراگم خیلی بسته است؟ موجب بروز پدیده انکسار شده و در نتیجه تصویر با وضوح کمتری را ارائه می‌دهد.

حال ممکن است این سؤال پیش بیاید که بالاخره بهترین دیافراگم لنز چیست؟ مشخصاً پاسخ اندازه‌های میانی دیافراگم است. اینجاست که نقطه مطلوب لنز خود را خواهید یافت!

می‌توانید دو تصویر زیر را در اندازه بزرگ دانلود و مقایسه کنید. هر دوی این عکس ها با یک دوربین و یک لنز گرفته شده‌اند و می‌بینید که به وضوح، عکسی که با دیافراگم f/8 گرفته شده، دقت و جزئیات بسیار بیشتری دارد:

حال چگونه تشخیص دهیم که کدام تنظیمات دیافراگم میانی برای لنز شما مناسب‌تر بوده و باعث بروز وضوح بیشتری می‌شود؟

تست لنز

احتمالاً بهترین راه برای تعیین بهترین دیافراگم لنز این است که یک تست ساده و کنترل شده روی لنز خود را انجام دهید که تکنیک­های خاص خود را دارد. نتایج زیر در مورد سایز دیافراگم و لنز به‌دست‌آمده است:

واضح­ترین دیافراگم لنز	حداکثر دیافراگم لنز
f/4  یا f/5.6	f/1.2  یا f/1.4
f/5.6	f/1.8
f/8	f/2
f/8	f/4
f/11	f/5.6

یک قانون ساده برای پیدا کردن بهترین دیافراگم لنز

نتایج آزمایش‌ها بالا نشان می‌دهد که اندازه دیافراگم لنز برای ایجاد واضح‌ترین تصویر 2 تا 3 گام از کمترین عرض دیافراگم فاصله دارد. این یک قانون ساده را ایجاد می‌کند که صرف‌نظر از یک لنز خاص می‌توانید با هر لنزی آن را امتحان کنید.

مرکز در مقابل گوشه‌ها

هنگامی که لنز را آزمایش می‌کنید، باید به تفاوت وضوح در مرکز تصویر در دیافراگم‌های مختلف و همچنین گوشه‌های تصویر توجه کنید. واقعیت این است که وضوح مرکز خیلی بیشتر از وضوح گوشه‌های لنز بدست می‌آید.

گاهی اوقات این مرکز می‌تواند تقریباً در دیافراگم‌های باز و به‌اندازه دیافراگم‌های میان‌رده دارای وضوح باشد، اما از منظر وضوح تصویر مرکز از گوشه‌ها عملکرد بهتری را نشان می‌دهد. در واقع می‌توان گفت تعیین نقطه مطلوب دیافراگم منحصراً مبتنی بر عملکرد گوشه‌های لنز است.

یعنی وقتی ما درباره کیفیت بیشتر لنز در دیافراگم‌های میانی حرف می‌زنیم، بیشتر منظور ما درباره کیفیت کناره‌های تصویر است تا وسط آن. وسط تصویر در اغلب موارد کیفیت خوبی دارد و شما این تفاوت را در دیافراگم‌های مختلف چندان احساس نمی‌کنید.

تست لنز دوربین با درنظرگرفتن میزان انحراف

واقعیت این است که هیچ دو لنزی به طور یکسان ساخته نمی‌شوند. با شکل‌گیری و رواج تولید اتوماتیک و کامپیوتری تولید لنزها، تفاوت بین دو لنز یکسان از یک خط تولید یکسان، بسیار کمتر از دوران تولید دست‌ساز لنزهاست. بااین‌حال، هنوز هم تفاوت­هایی میان مدل­های مختلف به چشم می­خورد.

شما ممکن است یک لنز جدید با برندی مشهور بخرید و با مراجعه به وب‌سایت‌های مختلف تنظیمات اندازه دیافراگم خاصی از آن را بیابید، اما نمونه شما از این لنز ممکن است متفاوت عمل کند. اعداد جدول فوق به‌صورت تجربی به‌دست‌آمده و می‌توانند یک راهنمای نسبتاً دقیق برای انتخاب بهترین اندازه دیافراگم باشند. اما در نهایت شما باید لنز را روی دوربین خودتان آزمایش کنید تا بهترین راه‌حل را بدست آورید.

آمار بالا صرفاً با استفاده از استاپ‌های دیافراگم کامل تست شده و به‌دست‌آمده‌اند. همچنین تصاویر عمدتاً فقط در حالت استاپ کامل دیافراگم ضبط شده‌اند.

همچنین شایان‌ذکر است که غالباً تفاوت وضوح بین دیافراگم‌های میان‌رده آن‌قدر نامحسوس است که واقعاً تفاوتی در کیفیت تصویر حاصل ایجاد نمی‌کند. برای مثال اگر تفاوت وضوح بین f/5.6 و f/8 مستلزم زوم 300 درصدی باشد، نمی‌توان انتظار بروز تفاوت بصری محسوسی را با هر بزرگ‌نمایی بین مثلاً f/7.1 و f/8 داشت.

میزان زوم لنز چه تأثیری روی وضوح تصویر دارد؟

همان‌طور که قبلاً بررسی کردیم، واضح‌ترین دیافراگم لنز در محدوده میانی قرار دارد. میزان زوم لنز نیز اغلب در میانه‌های محدوده خود واضح‌ترین تصاویر را به دست می‌دهد، نه در فاصله کانونی های ابتدایی و انتهایی آن.

می‌توانید با انجام آزمایش‌های متعدد در فواصل کانونی مختلف، صحت این نکته را آزمایش کنید (توصیه می‌کنیم فواصل کانونی اصلی رایج یا اصطلاحاً سنتی را برای تست به کار ببرید، به‌عنوان‌مثال برای ساده نگه‌داشتن کارها، یک لنز دوربین با میزان زوم 70-24 میلی‌متری را با میزان زوم 24 میلی‌متر، 35 میلی‌متر، 50 میلی‌متر، و 70 میلی‌متر و غیره آزمایش کنید)

مثلاً روی لنز دوربین با میزان زوم 24 تا 70 میلی‌متری f/2.8، واضح‌ترین دیافراگم در 24 میلی‌متر f/5.6 است، اما واضح‌ترین دیافراگم شما در 50 میلی‌متر ممکن است f/8 باشد.

تست‌های عملی جهت تنظیم مؤثر لنز دوربین

فرض کنید که هم­اکنون در نمای تونل، در میان‌دره‌ای زیبا ایستاده‌اید. نور کامل و صحنه پیش‌روی شما بسیار زیبا و چشمگیر است. یک لنز پرایم یا زوم می‌گیرید و بهترین ترکیب را قاب می‌کنید. هدف شما ثبت تصاویر با بیشترین میزان وضوح است. در این حال از چه دیافراگمی استفاده می‌کنید؟  اگر لنز دوربین خود را از قبل آزمایش کرده‌اید و داده‌ها را به‌خاطر می‌آورید (اطلاعات دوربین را در تلفن هوشمند خود ذخیره کرده‌اید)، می‌توانید آن اندازه دیافراگم را تعیین کرده و شروع به عکاسی کنید!

اما از سوی دیگر، اگر بهترین دیافراگم لنز دوربین خود را به‌خاطر نیاورید، چه باید کرد؟ یا اگر هرگز این لنز خاص را آزمایش نکرده باشید چه می‌شود؟ در این حالت می‌توانید از اعداد بالا یا 2 تا 3 استاپ پایین‌تر از حداکثر اندازه دیافراگم که قبلاً ذکر کردیم استفاده کنید. همچنین از آنجایی‌که عکس گرفتن برایتان رایگان است! پیشنهاد می‌کنیم صحنه را با مقادیر دیافراگم f/4، f/5.6، f/8، و f/11 عکاسی کرده و سپس نتایج این تست را با هم مقایسه کنید تا بهترین و واضح­ترین تنظیمات لنز دوربین خود را بیابید.

چه زمانی نباید از بهترین دیافراگم لنز بهره برد؟

بسیاری از عکاسان تازه­کار تقریباً همیشه با واضح‌ترین دیافراگم ممکن عکس‌برداری کرده و به عمق میدان یا صحنه مورد عکس‌برداری اهمیت چندانی نمی­دهند.

همان‌طور که قبلاً بررسی کردیم، مرکز لنز شما تقریباً همیشه واضح‌تر از گوشه‌ها است، و آزمایش­ها نشان دادند که وضوح مرکز لنز چندین برابر گوشه‌های آن است. با این دانش، می‌توانید با خیال راحت پرتره‌ها یا انواع دیگر عکس‌ها را در جایی که توجه بیننده به سمت مرکز کادر است یا عمق میدان کم و پس‌زمینه تار شده، در دیافراگم‌های با عرض بیشتر بگیرید.

به‌عنوان‌مثال، هنگام عکاسی از یک شخص، فرض کنید که می‌دانیم لنز 35 میلی‌متری f/1.4 ما در مرکز با f/1.4 عملکرد بسیار خوبی دارد، بنابراین می‌توان در طول روز با آن عکاسی کنید. به این ترتیب می‌توانید میزان دریافت نور را به حداکثر برسانید. ضما چون دیافراگم باز است، سرعت شاتر دوربین هم به حداکثر میران خودش می‌رسد که برای عکاسی در زیر نور زیاد، خیلی هم خوب است.

همچنین برای عکس‌های خانوادگی که افراد در فواصل مختلف از یکدیگر قرار دارند، بهتر است تنظیمات دیافراگم لنز را به f/5.6 یا f/8 تغییر داد تا عمق میدان بیشتر شده و ناحیه وسیع‌تری از وضوح تصویر بدست بیاید.

برای عکاسی منظره ایستا با همان لنز نیز، f/5.6 یا f/8 مناسب به نظر می‌آید.

سخن آخر

به طور خلاصه، می‌توانید لنز دوربین خود را تست کنید تا واضح‌ترین دیافراگم لنز آن را بیابید، از قانون سرانگشتی ذکر شده بدین منظور استفاده کنید یا اینکه خیلی ساده‌تر، فقط کافیست توسط دیافراگم‌های مختلف عکس بگیرید تا ببینید کدام بهترین عملکرد را دارد.

اگر می‌خواهید مطمئن شوید که اشیای پیش‌زمینه و پس‌زمینه در فوکوس هستند، می‌توانید فوکوس هایپر فوکال را کاهش دهید و به این ترتیب  از ریاضیات به نفع خود استفاده کنید!

آیا در مورد بهترین دیافراگم لنز دوربین خود سؤالی دارید؟ در بخش نظرات، در زیر می‌توانید نظرات و سؤالات خود را با ما در میان بگذارید!