شاتر مکانیکی در مقابل شاتر الکترونیکی

در دنیای عکاسی و دوربین‌های دیجیتال، شاتر نقش حیاتی در کنترل میزان نور ورودی به حسگر دوربین و در نتیجه ثبت تصاویر با کیفیت بالا دارد. اما این روز‌ها می‌شنویم که برخی از بهترین دوربین‌های دیجیتال، با شاتر الکترونیکی به بازار عرضه می‌شوند. به عنوان مثال در بررسی دوربین نیکون Z9 به عنوان پرچمدار شرکت نیکون دیدیم که در این دوربین به طور کلی شاتر مکانیکی حذف شده و شاتر ان صرفا الکترونیکی است. اما چرا این موضوع اینقدر برای ما مهم است؟ شاتر مکانیکی چه فرقی با شاتر الکترونیکی دارد و از مقایسه این دو نوع شاتر دوربین با هم به چه نتیجه‌ای می‌رسیم؟

در این مطلب به مقایسه شاتر مکانیکی در مقابل شاتر الکترونیکی می‌پردازیم. کدامیک از آنها به دیگری ارجحیت دارد؟

دو نوع اصلی شاتر در دوربین‌های دیجیتال امروزی وجود دارد: شاتر مکانیکی و شاتر الکترونیکی. هر کدام از این نوع‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند و انتخاب بین آن‌ها به نیازها و ترجیحات عکاس بستگی دارد.

شاتر مکانیکی:

شاتر مکانیکی پرده‌های فیزیکی نازکی هستند که در مقابل حسگر دوربین قرار دارند و موقع عکس گرفتن حرکت می‌کنند و باز و بسته می‌شوند. این پرده‌ها برای مدت زمان مشخصی که آن را سرعت شاتر می‌نامیم باز می‌شوند تا نور به حسگر برسد. این نوع شاتر سابقه‌ای طولانی در عکاسی دارد و به دلیل عملکرد قابل اعتماد و دقیق، تقریبا در همه دوربین‌های دیجیتال حرفه‌ای دیده می‌شود.

مزایای شاتر مکانیکی:

دقت: شاتر مکانیکی زمان نوردهی را با دقت بسیار بالایی کنترل می‌کند و این موضوع آن را برای عکاسی در شرایط نوری کم و همچنین برای کار با تکنیک‌هایی مانند نوردهی چندگانه ایده‌آل می‌کند.

موضوع همگام‌سازی فلاش: شاتر مکانیکی به طور ذاتی با فلاش‌های اکسترنال همگام‌سازی یا سینک می‌شود و برای عکاسی با این فلاش‌ها در استودیو مشکلی ایجاد نمی‌کند.
مثلا اگر به فکر ساخت استودیوی عکاسی خانگی با کمترین هزینه هستید، احتمالا دوربینی با شاتر مکانیکی برایتان مناسب‌تر است.

عدم اعوجاج کرکره‌ای: اعوجاج کرکره‌ای یا رولینگ شاتر، موضوع بسیار مهمی در عکاسی پرسرعت است. به عنوان مثال گفته می‌شود که مهم‌ترین ویژگی در دوربین پرچمدار سونی A9 برطرف کردن مشکل رولینگ شاتر است. جالب است بدانید در شاتر مکانیکی، اعوجاج کرکره ای که می‌تواند در اشیاء متحرک، به ویژه در شرایط نوری کم مشکل ایجاد کند، رخ نمی‌دهد.

اعوجاج کرکره‌ای یا رولینگ شاتر چیست؟

برای فهم دقیق‌تر اعوجاج رولینگ شاتر به این تصویر دقت کنید:

در دوربین‌هایی با شاتر مکانیکی، کل حسگر به طور کلی با گذشت زمان کوتاهی بین پرده اول و دوم شاتر در معرض نور قرار می‌گیرد و کل فریم را در آن لحظه ثبت می‌کند (سمت چپ). اما با شاتر الکترونیکی (دو تصویر وسط)، داده‌های حسگر به صورت خطوط افقی از بالا به پایین خوانده می‌شوند، که این کار کندتر از سرعت حرکت پرده‌های شاتر مکانیکی است – و در طول زمانی که این فرآیند طول می‌کشد، یک سوژه با حرکت بسیار سریع ممکن است موقعیت خود را تغییر داده باشد. در نتیجه، سوژه در حال حرکت ممکن است در تصویر ثبت شده دچار اعوجاج شود (سمت راست). این پدیده به عنوان اعوجاج کرکره‌ی چرخشی (Rolling Shutter Distortion) شناخته می‌شود.

قابلیت مشاهده: حرکت پرده‌های شاتر مکانیکی قابل مشاهده است. یعنی اگر لنز دوربین را باز کنید و دکمه شاتر را بزنید، می‌توانید عملکرد شاتر را به چشم ببینید و حتی صدای ان را هم بشنوید.

عملکرد شاتر مکانیکی را می‌توانید در زیر ببینید:

معایب شاتر مکانیکی:

سرعت: شاتر مکانیکی به دلیل محدودیت‌های فیزیکی، سرعت محدودی دارد و ممکن است برای عکاسی از سوژه‌های خیلی پرسرعت مانند حرکت پرندگان حیوانات وحشی یا ورزشکاران حرفه‌ای کافی نباشد.

لرزش: حرکت پرده‌های شاتر مکانیکی می‌تواند لرزش کمی ایجاد کند که در عکس‌های با سرعت شاتر خیلی پایین‌تر قابل مشاهده است. مثلا برای عکاسی نجوم که سرعت خیلی پایین نیاز است، گاهی اوقات همین حرکت شاتر مکانیکی می‌تواند کمی محوشدگی ایجاد کند.

سر و صدا: گفتیم که شاتر مکانیکی هنگام باز و بسته شدن صدا تولید می‌کند که ممکن است در برخی از موقعیت‌ها مانند عکاسی از حیات وحش یا عکاسی پشت صحنه فیلم‌ها دردسرساز باشد. فکرش را بکنید که یک بازیگر حرفه‌ای تئاتر با احساس طبیعی در حال اجرای یک دیالوگ است و صدای “چق چق چق” دوربین شما تمرکز همه را به هم بریزد!

استهلاک: شاتر مکانیکی یک قطعه متحرک است که با گذشت زمان ممکن است فرسوده و خراب شوند. دوربین‌های مختلف، طول عمر شاتر متفاوتی دارند. اما معمولا پس از حدود 150 تا 250 هزار شات، نیاز به تعویض پرده شاتر دوربینتان پیدا می‌کنید.

شاتر الکترونیکی:

شاتر الکترونیکی با خواندن کل حسگر دوربین در یک لحظه، نور را به حسگر منتقل می‌کند. این نوع شاتر این روز‌ها خیلی پرطرفدار شده و آن را هر روز در دوربین‌های دیجیتال بیشتری می‌بینیم ( به ویژه دوربین‌های بدون آینه).

مزایای شاتر الکترونیکی:

 سرعت: شاتر الکترونیکی می‌تواند با سرعت‌های بسیار بالایی کار کند و برای عکاسی از سوژه‌های پرسرعت ایده‌آل است.

 بی‌صدا: شاتر الکترونیکی کاملاً بی‌صدا است که آن را برای عکاسی در موقعیت‌هایی که سکوت حائز اهمیت است، مانند عکاسی از حیات وحش یا پشت صحنه فیلم‌ها و تئاتر‌ها، مناسب می‌کند.

 کاهش لرزش: شاتر الکترونیکی هیچ لرزشی ایجاد نمی‌کند که می‌تواند برای عکاسی با سرعت شاتر پایین‌ مفیدتر باشد.

 عمر طولانی‌تر: شاتر الکترونیکی قطعات متحرکی ندارد و در نتیجه عمر طولانی‌تری نسبت به شاتر مکانیکی دارد. یعنی به طور کلی خراب نمی‌شود که بخواهید ان را تعویض کنید.

عملکرد شاتر الکترونیکی را در زیر می‌بینید:

معایب شاتر الکترونیکی:

 دقت: جالب است بدانید شاتر الکترونیکی به اندازه شاتر مکانیکی دقیق نیست و ممکن است در شرایط نوری کم یا هنگام استفاده از فلاش، مشکلاتی ایجاد کند.

موضوع اعوجاج کرکره ای: شاتر الکترونیکی می‌تواند در شرایط خاص، مانند عکاسی از سوژه‌های متحرک در نور مصنوعی، اعوجاج کرکره ای ایجاد کند.

 محدودیت‌های فلاش: شاتر الکترونیکی ممکن است با برخی از فلاش‌های خارجی به درستی همگام‌سازی یا سینک نشود. بنابراین اگر عکاسی استودیویی با فلاش انجام می‌دهید، حتما مطمئن شوید که دوربینی که دارید با فلاش‌هایتان هماهنگ است. 

 مصرف باتری: شاتر الکترونیکی به طور کلی از باتری بیشتری نسبت به شاتر مکانیکی استفاده می‌کند.

نکته مهم: حتی شاترهای مکانیکی هم می‌توانند تنها تا سرعت شاتر مشخصی با فلاش همگام‌سازی شوند.

انتخاب بین شاتر مکانیکی و شاتر الکترونیکی:

انتخاب بین شاتر مکانیکی و شاتر الکترونیکی به نیازها و ترجیحات عکاس بستگی دارد. اگر به دنبال دقت بالا، همگام‌سازی فلاش بدون نقص و عدم اعوجاج کرکره ای هستید، شاتر مکانیکی انتخاب بهتری است. با این حال، اگر به دنبال سرعت بالا، عملکرد بی‌صدا و عمر طولانی‌تر شاتر هستید، شاتر الکترونیکی برایتان مفید‌تر است.

برای مقایسه تاثیر هر کدام از این دو نوع شاتر در عملکرد دوربین، این ویدیو را ببینید:

اما به این چند نکته هم توجه ویژه‌ای بکنید:

• برخی از دوربین‌ها مانند مدل محبوب Sony Alpha 7 III از هر دو نوع شاتر مکانیکی و الکترونیکی استفاده می‌کنند. این دوربین‌ها به شما امکان می‌دهند تا بسته به نیاز خود، بین دو نوع شاتر یکی را انتخاب کنید.
• برخی از تکنیک‌های عکاسی، مانند عکاسی با نوردهی چندگانه، فقط با شاتر مکانیکی امکان‌پذیر هستند.
• با پیشرفت تکنولوژی، شاترهای الکترونیکی دائماً در حال بهبود هستند و در حال حاضر در بسیاری از موارد، جایگزینی مناسب برای شاترهای مکانیکی به حساب می‌آیند. یعنی خیلی از این معایب که گفتیم، احتمالا در آینده‌ای نه چندان دور، در شاتر الکترونیکی برطرف شده و شاتر‌های مکانیکی را به طور کلی از دور خارج کنند.

در نهایت، بهترین راه برای انتخاب بین شاتر مکانیکی و شاتر الکترونیکی، امتحان کردن هر دو نوع شاتر و مشاهده عملکرد آنها در شرایط مختلف عکاسی است.

علاوه بر موارد ذکر شده، در اینجا چند نکته دیگر برای در نظر گرفتن هنگام انتخاب بین شاتر مکانیکی و شاتر الکترونیکی آورده شده است:

• بودجه: به طور کلی، دوربین‌هایی که دارای شاتر الکترونیکی هستند، گران‌تر از دوربین‌هایی با شاتر مکانیکی هستند.
• نوع عکاسی: اگر بیشتر به عکاسی از منظره، پرتره یا عکاسی ماکرو می‌پردازید، شاتر مکانیکی ممکن است انتخاب بهتری باشد.
• مهارت عکاسی: اگر عکاس تازه‌کاری هستید، شاتر مکانیکی ممکن است استفاده آسان‌تری داشته باشد. بنابراین سراغ دوربینی مانند نیکون Z9 نروید!

امیدوارم این اطلاعات به شما در انتخاب بین شاتر مکانیکی و شاتر الکترونیکی برای دوربین عکاسی‌تان کمک کند. اگر باز هم سوالی در اینباره برایتان باقی مانده بود، می‌توانید در بخش کامنت‌ها بپرسید تا با هم درباره آن گفتگو کنیم.