آموزش نورپردازی چهره در عکاسی با سه چیدمان حرفه‌ای

نورپردازی چهره در عکاسی: راز ثبت عکس‌های جذاب

نورپردازی یکی از ارکان اصلی عکاسی، به خصوص در عکاسی پرتره، است. نورپردازی مناسب چهره می‌تواند زیبایی سوژه را برجسته کند، نقص‌ها را پنهان کند و به طور کلی به عکس عمق و جذابیت ببخشد.
عکاسی پرسنلی یا عکاسی پرتره، برپایه نورپردازی استوار است. در این مطلب نگاهی داریم به انواع نورپردازی عکاسی پرتره که در استودیو‌های حرفه‌ای خارج از ایران به طور معمول برای عکس‌های هد شات استفاده می‌شود.
نورپردازی عکاسی پرسنلی در ایران، معمولا به دلیل کاربرد این عکس ها در مدارک رسمی مانند عکس شناسنامه و گواهینامه و پاسپورت، چندان رواج ندارد. چون چنین عکس هایی معمولا با نور ثابت و روبرو که اصطلاحا نور تخت نامیده می‌شود انجام می‌شود. این نورپردازی عکاسی چهره معمولا بدون سایه و راحت است.

اما آنچه در این “اموزش نورپردازی عکاسی پرتره” می‌بینید، می‌تواند برای عکاسی پرتره آتلیه‌ای و یا توسط نورهای ثابت، برای نورپردازی چهره در ویدئو‌های یوتیوب و شبکه‌های اجتماعی و ضبط مصاحبه‌ها مورد استفاده قرار گیرد.

نورپردازی چهره در عکاسی با روش تک نور

در عکاسی پرتره، نورپردازی نقشی اساسی در خلق تصاویری جذاب و باکیفیت ایفا می‌کند. چیدمان‌های نورپردازی متنوعی وجود دارند که هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. در این بخش ، به معرفی یک الگوی نورپردازی ساده و کاربردی می‌پردازیم که برای عکاسی پرتره در محیط‌های استودیویی مناسب است. الگوی نورپردازی تک نور.

اجزای الگوی نورپردازی تک نور:

برخلاف نام این الگو، ما در اینجا صرفا با یک نور خالی عکس نمی‌گیریم. خیلی از افراد این نوع نورپردازی را به اشتباه “با یک نور” تصور می‌کنند. در حالی که منظور ما از عکاسی تک نور، به معنی عکاسی با یک منبع نور و یک بازتاباننده است.

این الگوی نورپردازی از سه عنصر اصلی تشکیل شده است:

یک منبع نور نرم و بزرگ: این منبع نور، نور اصلی را بر روی سوژه تابانده و نقش کلیدی در روشنایی و جهت نور دارد. توجه کنید که حتما باید از یک منبع نور بزرگ استفاده کنید. استفاده از منابع نور بزرگ مانند سافت‌باکس یا چتر‌های بزرگ، سایه‌های خشن را به حداقل رسانده و به ایجاد نوری ملایم و طبیعی کمک می‌کند.
فرقی نمی‌کند که نور فلاش یا پیوسته استفاده کنید. فقط باید بتوانید با یک سافت باکس مانند اکتاباکس گودکس Godox SB-UE120 Octa-Softbox with Bowens Mount 120cm تا جای ممکن نور اصلی را نرم‌تر بتابانید.

نکته مهم: معمولا این سبک نورپردازی را با فلاش‌ها انجام می‌دهند. چون به شدت به بازتاب نور وابسته است و نور‌های ثابت مانند لامپ‌های نور پیوسته، آنقدر قدرت ندارند که بازتاب آنها، بتواند سایه‌های حاصل از نور اصلی را کاهش دهد. به همین دلیل احتمالا نیاز به بالا بردن حساسیت دوربین پیدا می‌کنید و نویز عکس هایتان بیشتر می‌شود.

رفلکتور زیر صورت: این رفلکتور نور را به سمت سایه‌های زیر صورت سوژه بازتاب داده و به روشن‌تر شدن این قسمت‌ها و ایجاد عمق در تصویر کمک می‌کند.
در اینجا هم احتمالا به یک رفلکتور بزرگ و یک دستیار نیاز دارید که به شما کمک کند تا رفلکتور را در فاصله و جهت مناسب نگه دارید. می‌توانید یک رفلکتور مانند رفلکتور گودکس 110 سانتی متر Godox Reflector 5in1 را برای بازتاب زیر صورت استفاده کنید.

رفلکتور روبروی منبع نور اصلی: این بازتابنده نور اصلا قرار نیست نور را بازتاب دهد. اتفاقا قرار است تا نور جهت مخالف را کاملا حذف کند و به تاریک‌تر شدن و ایجاد کنتراست سمت مقابل چهره که در تاریکی قرار می‌گیرد، کمک می‌کند. برای این بازتاب حتما به یک صفحه تیره یا رفلکتور بزرگ نیاز دارید که از سمت مشکی آن استفاده کنید.
می‌توانید از یک رفلکتور بیضی بزرگ مانند رفلکتور سام نایس فوتو 5in1 سایز 150×100 سانتی متر Sam Nice Photo استفاده کنید و آن را به صورت عمودی، کنار سوژه روی زمین قرار دهید.

روش اجرای الگوی نورپردازی تک نور چهره

پس از قرارگیری سوژه در موقعیت مناسب، نوبت به تنظیمات نهایی نورپردازی می‌رسد. مراحل این کار به شرح زیر است:

1. تنظیم منبع نور اصلی:

ابتدا منبع نور اصلی را کمی بالاتر از سطح چشم سوژه قرار می‌دهیم. به عقیده من، برای اکثر افراد، نورپردازی از بالا بهترین حالت را به دست می‌دهد. این نوع نورپردازی سایه‌های ملایمی زیر چانه ایجاد می‌کند که باعث برجسته شدن خط فک و پنهان شدن غبغب (البته اگر داشته باشند) می‌شود.

2. تنظیم بازتابنده زیر صورت:

در مرحله بعد، بازتابنده‌ی زیر صورت را تنظیم می‌کنیم. ارتفاع مناسب برای این بازتابنده حدودا روبروی قفسه سینه با شیب ملایم رو به سمت چانه سوژه است. بازتابنده به پر کردن سایه‌های صورت و ایجاد کچ لایت زیبا در چشم‌ها کمک می‌کند.
برخی عکاسان از یک منبع نور و سافت باکس دیگر (با قابلیت تنظیم قدرت تابش) در این قسمت استفاده می‌کنند، اما به نظر من استفاده از بازتابنده رفلکتور بسیار ساده‌تر است و همچنین این مزیت را دارد که امکان خطا هم ندارد. فقط کافیست زاویه آن رو به صورت باشد.
چون به عنوان مثال، اگر به جای رفلکتور از یک منبع نور دیگر در زیر صورت استفاده کنید و به طور تصادفی آن را بیش از حد قوی (قوی‌تر از نور اصلی) تنظیم کنید، نتیجه‌ای شبیه به نورپردازی هیولایی «فرانکنشتاین» خواهید داشت!
با استفاده از بازتابنده، ایجاد چنین اشتباهی غیرممکن است و تنظیمات ساده‌تری هم دارد.

3. تنظیم بازتابنده مقابل منبع نور:

در نهایت، به سراغ بازتابنده‌ی مقابل منبع نور می‌رویم. برای این بازتابنده اغلب از یک پنل با روکش مشکی استفاده می‌کنم تا سایه‌ای تیره‌تر در آن سمت صورت ایجاد شود.
این تکنیک می‌تواند جلوه‌ای دراماتیک ایجاد کند و همچنین به باریک‌تر نشان دادن صورت کمک کند. اما نکته‌ی منفی آن این است که اگر سوژه دارای چین و چروک زیادی باشد، با این روش، این چین و چروک‌ها با نور پر نخواهند شد. بنابراین، این تکنیک برای همه افراد مناسب نیست.

در تصویر زیر، نمونه‌ای از یک عکس پرتره را مشاهده می‌کنید که در آن از این تکنیک برای ایجاد یک لبه‌ی  دراماتیک استفاده شده است.

مزایای الگوی نورپردازی چهره تک نور:

سادگی: این الگوی نورپردازی بسیار ساده است و به راحتی می‌توان آن را در محیط‌های استودیویی پیاده‌سازی کرد.

کارایی: این الگو برای عکاسی از طیف گسترده‌ای از سوژه‌ها مناسب است و می‌تواند نتایج باکیفیت و جذابی را به ارمغان بیاورد.

صرفه‌جویی در زمان: استفاده از این الگو به عکاسان کمک می‌کند تا در زمان و انرژی خود صرفه‌جویی کرده و به طور متوالی از سوژه‌های مختلف عکاسی کنند.

کاربرد: این الگوی نورپردازی برای عکاسی پرتره در محیط‌های استودیویی ایده‌آل است. از این الگوی نورپردازی چهره در عکاسی می‌توان برای عکاسی از افراد در سنین و با ویژگی‌های ظاهری مختلف استفاده کرد و به خصوص برای کشیده کردن صورت، در افرادی که کمی چاق هستند عالی است.

در تصویر زیر ، نمونه‌ای از استفاده از این الگوی نورپردازی را مشاهده می‌کنید. در این عکس، از یک سافت‌باکس به عنوان منبع نور اصلی، یک بازتابنده سفید زیر صورت سوژه و یک بازتابنده نقره‌ای روبروی منبع نور اصلی استفاده شده است.

نکاتی برای نورپردازی چهره تک نور

نور نرم و ملایم: از نور مستقیم خورشید یا فلاش‌های قوی بدون دیفیوزر استفاده نکنید. این نوع نور سایه‌های خشن ایجاد می‌کند و باعث می‌شود چهره سوژه تخت و غیرطبیعی به نظر برسد. به جای آن، از نور طبیعی پنجره یا فلاش‌های مجهز به دیفیوزر استفاده کنید.

جهت نور: جهت تابش نور می‌تواند تاثیر زیادی بر حالت چهره داشته باشد. نورپردازی از روبرو می‌تواند چهره را صاف و بدون عمق نشان دهد. نورپردازی از بالا می‌تواند سایه‌های ناخوشایندی در زیر چشم و بینی ایجاد کند. بهترین حالت نورپردازی، تابش نور از زاویه‌ای کمی بالاتر و از پهلو است. این نوع نورپردازی، سایه‌های ظریف و زیبایی را روی چهره ایجاد می‌کند و به آن عمق می‌بخشد.

رفع نواقص با تنظیمات خاص در نحوه نورپردازی عکاسی پرتره

در برخی موارد، ممکن است لازم باشد برای رفع نواقص ظاهری سوژه، تنظیمات نهایی نحوه نورپردازی عکاسی پرتره را کمی تغییر دهیم. در ادامه به دو مورد از این سناریوها اشاره می‌کنیم:

1. سوژه غبغب بزرگی دارد

اگر سوژه دارای غبغب است، هدف ما برجسته کردن خط فک و پنهان کردن این ناحیه است. برای رسیدن به این هدف، می‌توانیم از روش‌های زیر استفاده کنیم:

• بالا بردن بیشتر منبع نور اصلی: با کمی بالاتر بردن ارتفاع نور اصلی نسبت به حالت استانداردی که در اینجا گفتیم، سایه‌ی بیشتری زیر چانه ایجاد می‌کنیم که خط فک را برجسته‌تر و غبغب را پنهان‌تر می‌کند. البته نباید آنقدر بالا ببریم که بازتاب نور در چشم‌ها از بین برود. (در مقاله دیگری به موضوع بازتاب نور یا همان کچ لایت می‌پردازیم)
• پایین آوردن یا حذف رفلکتور زیر صورت: رفلکتور زیر صورت باعث روشن‌تر شدن ناحیه غبغب می‌شود. با پایین آوردن یا حذف کامل این بازتابنده، سایه‌ی بیشتری زیر چانه ایجاد می‌شود و غبغب کمتر دیده می‌شود.

2. سوژه موهای بلند و تیره دارد که جلوی بازتاب را می‌گیرد:

• اگر سوژه دارای موهای بلند و تیره باشد، دیگر نیازی به استفاده از رفلکتور تیره‌ی روبروی منبع نور نیست. زیرا خود موها به طور طبیعی لبه‌ی تیره‌ای در آن قسمت از صورت ایجاد می‌کنند. در این حالت، می‌توانیم به جای سطح تیره رفلکتور قدی، از سمت بازتابی همان رفلکتور استفاده کنیم.

3. سوژه چشم‌های گود رفته‌ای دارد:

در این حالت، هدف ما تاباندن نور بیشتر به حفره‌های چشم است تا از ایجاد ظاهری خشن یا ترسناک در سوژه جلوگیری کنیم. (نمی خواهید که ظاهری شبیه به قاتل‌های سریالی یا انسان‌های غارنشین پیدا کند!)

برای رسیدن به این هدف، می‌توانیم از روش زیر استفاده کنیم: پایین آوردن منبع نور اصلی. با کمی پایین آوردن منبع نور اصلی (یا همان سافت‌باکس) می‌توانیم آن را هم‌سطح با چشم‌های سوژه قرار دهیم. این کار باعث می‌شود نور بیشتری به گودی چشم‌ها تابیده شود و روشن تر شوند.

نورپردازی چهره در عکاسی با روش دو نور

تا اینجا با تنظیمات نورپردازی چهره در عکاسی با یک منبع نور اصلی یا کلیدی آشنا شدیم. این سیستم تک‌نور می‌تواند راه‌اندازی یک کسب‌وکار عکاسی پرتره را برای شما ممکن سازد. اما اگر مثل من باشید، دیر یا زود به دنبال خلاقیت‌های بیشتر و امتحان کردن تکنیک‌های جدید خواهید رفت. پس بیایید یک منبع نور دیگر به کار خود اضافه کنیم.

دومین منبع نور که عکاسان معمولا از آن استفاده می‌کنند، اصطلاحا “کیکر لایت” یا “ریم لایت” نامیده می‌شود ( rim light یا kicker light). (همچنین گاهی در آموزش نورپردازی چهره در عکاسی با نام نور لبه‌ای یا نور تاکیدی هم نامیده می‌شود). این نور از پشت سر سوژه و با جهتی دقیقا مقابل منبع نور اصلی، تابانده می‌شود.

کاربردهای نور ریم لایت یا کیکر لایت عبارتند از:

برجسته‌سازی خط فک: به خصوص برای سوژه‌های مرد، نور کمکی می‌تواند خط فک را برجسته‌تر نشان دهد و همان کاری را با کناره‌های فک‌ها انجام دهد که این روز‌ها با تزریق ژل و زاویه‌سازی فک انجام می‌دهند!

برجسته‌سازی موها: در عکاسی از سوژه‌های خانم، نور کمکی برای ایجاد درخشش روی موهای تیره‌تر بسیار کاربردی است و هایلایت‌های زیبایی را روی موهای مجعد و فر ایجاد می‌کند.

جدا کردن سوژه از پس‌زمینه: همانطور که در عکس زیر مشاهده می‌کنید، عکاس از همین نور کمکی برای جدا کردن این چهره سوژه از پس‌زمینه تیره‌ هم استفاده می‌کنند. این نور پشت یا ریم لایت، برای جدا کردن موها و لباس‌های تیره سوژه از زمینه تیره بسیار استفاده دارد.

برای این نوع نورپردازی چهره در عکاسی، علاوه بر نور‌های قبلی، به یک منبع نور پشتی هم نیاز داریم که اصلا و ابدا نباید اندازه بزرگی داشته باشد. ما برای این نور، از نور‌هایی با زاویه تابش محدود استفاده می‌کنیم. یعنی به جای استفاده از یک سافت باکس بزرگ، می‌توانید از یک سافت باکس باریک مانند سافت باکس زنبوری گودکس Godox SoftBox 35×160cm استفاده کنید.
وجود شبکه جلوی این سافت باکس که “Grid” نام دارد (در زبان فارسی به زنبوری مشهور است)، جهت تابش نور را کنترل کرده و از بازتاب نور به سمت لنز دوربین و ایجاد “ایجاد هاله فلر یا افت کنتراست” جلوگیری می‌کند.

همچنین می‌توانید از یک فلاش با کاسه رفلکتور همراه با با یک گرید یا زنبوری فلزی روی آن استفاده کنید. کاسه رفلکتور یکی از لوازم جانبی نورپردازی است که در اغلب کیت‌های نورپردازی پیدا می‌شود. اگر خودتان یک کاسه رفلکتور دارید، می‌توانید از شیدر گودکس Godox BD-04 Barndoor استفاده کنید که علاوه بر زنبوری که امکان جهت دهی به نور را دارد، دارای شیدر یا باله‌های سایه انداز هم هست و از همه مهم‌تر اینکه خودش جای فیلتر رنگی هم دارد.
یعنی می‌توانید با ورقه‌های رنگی شفاف که همراه آن هستند، نور پشت را با رنگ‌های مختلف به سمت سوژه بتابانید. این کار، کیکرلایت را زیباتر و جذاب‌تر می‌کند.

برخی از منابع آموزش نورپردازی چهره در عکاسی، استفاده از یک اسنوت مانند اسنوت گودکس Godox SN-01 Snoot را هم پیشنهاد می‌دهند. (Snoot) اسنوِت وسیله‌ای برای متمرکز کردن نور است. اما شخصا برای نورپردازی عکاسی پرتره، زیاد از آن استفاده نمی‌کنم.
اولا که خودتان هم می‌توانید با چسباندن یک لوله دستمال کاغذی روی یک فلاش قدیمی، یک اسنوِت ساده بسازید. اما مهم‌تر اینکه نور اسنوت معمولا خیلی متمرکز و محدود است و منطقه کوچکی از پشت سر را پوشش می‌دهد. به همین دلیل هم کاسه رفلکتور یا سافت باکس‌های باریک با زنبوری، کاربرد خیلی بهتری دارند.

نکته مهم این است که نور را به شکلی کنترل کنید تا از تابش مستقیم آن به لنز و ایجاد هاله یا افت کنتراست جلوگیری شود و همه سطح مورد نظرتان را هم روشن کند.

در تصویر بالا (استودیو) که مربوط به چیدمان نورپردازی با همان سوژه است، می‌توانید محل قرارگیری نور کمکی را مشاهده کنید.

نورپردازی چهره در عکاسی با سه یا چهار نور

تا به اینجا با نورپردازی با یک و دو منبع نور آشنا شدیم. اما تنظیمات دیگری نیز برای دستیابی به جلوه‌های خاص وجود دارد. در این بخش به نورپردازی با سه و چهار منبع نور برای ایجاد یک پس‌زمینه کاملا سفید و روشن می‌پردازیم.

نکته مهم: ایجاد پس زمینه “کاملا سفید” بدون نور پشت که رو به زمینه می‌تابد، نه مشکل، بلکه کاملا غیر ممکن است. چون وقتی نور ها را می‌چینید، با هر نوع چیدمان که برای سوژه انجام دهید، بهرحال نور کافی به زمینه سفید نمی‌رسد. زمینه سفید در عکاسی پرتره، فقط زمانی کاملا سفید است که خودتان با یک یا دو نور دیگر، آن را به اندازه کافی روشن و سفید کنید.

برای ایجاد این نوع پس‌زمینه در نورپردازی چهره در عکاسی، می‌توانید از سه یا چهار منبع نور استفاده کنید:

1. یک منبع نور برای پس‌زمینه:

در این روش، یک منبع نور را درست پشت سوژه قرار می‌دهیم تا مستقیما به پس‌زمینه بتابد. مشکل این روش اینجاست که معمولا محدوده کوچکی از پشت را “سفید” می‌کند و هر چه به دور کادر نزدیک می‌شویم، از سفیدی مرکز کادر کمتر می‌شود.

2. دو منبع نور برای پس‌زمینه:

در این روش، از دو منبع نور استفاده می‌کنیم که در دو طرف پشت سوژه قرار می‌گیرند. این روش باعث ایجاد گستردگی نور بیشتر و یکنواخت‌تری روی پس‌زمینه می‌شود. برای عکس های نیم تنه یا عکس های دو نفره، بهتر است با دو فلاش، زمینه را یکدست سفید کنید.
بنابراین، مگر در مواقعی که فضای کمی در اختیار داریم، معمولا از دو منبع نور برای پس‌زمینه استفاده می‌کنیم. 

معمولا نور پس زمینه را بدون شکل دهنده‌ها و محدود کنده‌های نور به کار می‌گیریم تا محدوده گسترده‌تری را سفید کند. استفاده تز شکل دهنده‌هایی مانند کاسه یا سافت باکس “خصوصا با زنبوری” باعث ایجاد لکه نور بر روی پس زمینه می‌شود.

نورپردازی در عکاسی پرتره حرفه ای

تکنیک‌های نورپردازی در عکاسی پرتره حرفه ای بسیار گسترده هستند. تکنیک‌هایی مانند نور‌های پروانه‌ای یا رامبراند یا لوپ، همگی می‌توانند با این روش ها انجام شوند. اما مهم است که بتوانید اول چیدمان نور‌ها را به خوبی یاد بگیرید و بعد به سراغ این تکنیک‌ها بروید.
در مطالب مرتبط با نورپردازی چهره به انواع تکنیک‌های نورپردازی خلاقانه عکاسی پرتره خواهیم پرداخت و ابزار‌های مورد نیاز برای هر کدام را تحلیل و بررسی می‌کنیم. برای آموزش‌ها و انواع ایده نورپردازی عکاسی پرتره این صفحه را دنبال کنید.