Clear Image Zoom سونی، قابلیتی که کسی درباره آن حرف نمی‌زند

تقریباً تمام دوربین‌های مدرن سونی دارای ویژگی Clear Image Zoom یا (CIZ) هستند؛ ویژگی‌ای که تقریباً هیچ توجهی به آن نمی‌شود اما می‌تواند بسیار مفید باشد، به‌ویژه برای عکاسان حیات وحش یا کسانی که نیاز دارند تا از فواصل خیلی دور (یا خیلی نزدیک در حد کلوزاپ و ماکرو) عکاسی کنند. قابلیت Clear Image Zoom یک قابلیت داخلی دوربین است که به عکاسان امکان می‌دهد با هر لنزی که دارند (اعم از لنز‌های پرایم یا لنز‌های زوم و حتی لنز‌های کیت سونی) تا ۲ برابر زوم کنند.

احتمالا دلیل اینکه این قابلیت تا به این حد نادیده گرفته شده است این است که عکاسان حرفه‌ای آن را یک بزرگنمایی دیجیتال در نظر می‌گیرند. سالهاست که ما در عکاسی (خصوصا موبایل‌ها) این مدل بزرگنمایی را دیده‌ایم. اینکه بخشی از مرکز تصویر را کراپ می‌کنند و بزرگ‌تر نشان می‌دهند و آن را مترادف زوم اپتیکال در نظر می‌گیرند. و احتمالا همه هم می‌دانیم که این مدل بزرگ‌نمایی بسیار ناکار‌آمد و بی‌کیفیت است. اما Clear Image Zoom همان کراپ ساده تصاویر یا Digital Zoom مرسوم دوربین‌های قدیمی و موبایل‌ها نیست.

سونی درباره Clear Image Zoom اینطور توضیح می‌دهد: «در زوم دیجیتال معمولی، تصاویر گرفته‌شده توسط حسگر دوربین با استفاده از پردازش سیگنال دیجیتال بزرگ می‌شوند. بنابراین، با افزایش سطح بزرگنمایی، سیگنال‌ها به شکل تخمینی نیز افزایش می‌یابند و این ممکن است کیفیت تصویر را کاهش دهد.
اما هنگامی که از Clear Image Zoom استفاده می‌کنید، تصاویر با کیفیتی بسیار نزدیک به کیفیت اصلی گرفته می‌شوند. دوربین ابتدا تا حد نهایی زوم اپتیکال خود بزرگ‌نمایی می‌کند و سپس با استفاده از فناوری Clear Image Zoom تصویر را تا ۲ برابر بزرگ‌تر می‌کند و تصاویری شفاف و واضح تولید می‌کند.”

متاسفانه سونی اطلاعات بیشتری درباره این تکنولوژی به ما نمی‌دهد و این هنوز توضیح دقیقی از نحوه عملکرد Clear Image Zoom سونی نیست. اما خوشبختانه برخی از عکاسان حرفه‌ای از جمله عکاس حیات وحش، الکس فان، با ارائه مثال‌های عملی این قابلیت را بسیار بهتر توضیح می‌دهد.

الکس فان در مصاحبه با PetaPixel درباره عملکرد Clear Image Zoom سونی اینطور می‌گوید: «Clear Image Zoom سونی یک نوع زوم دیجیتال است. این را همه ما هم می‌دانیم. اما تفاوت آن با زوم دیجیتال معمولی در این است که مهندسان سونی به جای اطلاعات ثبت شده روی عکس یا همان پیکسل‌های تصویر، از اطلاعات حسگر خود دوربین استفاده می‌کنند تا به‌طور مؤثرتری روی تصویر زوم کنند. بدون اینکه جزئیات را از دست بدهند.

بدون ورود به جزئیات فنی بحث، فقط لازم است بدانیم که مهندسان سونی فناوری Clear Image Zoom را به عنوان نوعی «درون‌یابی یا interpolation بسیار قدرتمند» توصیف می‌کنند که شامل «الگوریتم‌های پیشرفته» و یک «پایگاه داده شناسایی الگوهای منحصربه‌فرد» است که از فناوری وضوح فوق‌العاده پیکسلی سونی (By Pixel Super Resolution Technology) بهره می‌برد.

بیایید فعلا کاری به این توضیحات پیچیده نداشته باشیم. راستش را بخواهید، نتیجه کار برای خود ما هم مهم‌تر از شکل انجام آن کار است!

تا پیش از این، عکاسان حرفه‌ای که از فواصل دور عکاسی می‌کردند، نیاز داشتند که از لنز هایی با فاصله کانونی بسیار زیاد استفاده کنند. لنز‌هایی با فاصله کانونی 400mm ، 500mm یا حتی 600mm برای عکاسی حیات وحش یا ورزشی (خصوصا در استادیوم‌ها) یک ضرورت محسوب می‌شود.

اما از آنجا که این لنز‌ها معمولا بسیار سنگین هستند، خیلی از عکاسان از تله کانورتورها یا مبدل‌های تله (teleconverter) استفاده می‌کنند. این مبدل‌ها، قطعاتی هستند که در آنها عدسی‌هایی برای بزرگنمایی تصویر قرار دارند و در انتهای لنز و بین بدنه دوربین و لنز قرار می‌گیرند و می‌توانند بسته به قدرت بزرگنمایی‌شان، تصویر را به میزان 1.4 یا 2 برابر افزایش دهند. مثلا اگر یک تله کانورتور 2X را روی یک لنز 200mm قرار دهید، فاصله کانونی آن لنز به 400mm افزایش می‌یابد و می‌توانید از فواصل دورتری عکس بگیرید.

متاسفانه به دلیل مهندسی بسیار پیچیده اپتیکال برای این تجهیزات و تاثیری که ممکن است روی کیفیت تصویر بگذارند، تله کانورتور‌های بیشتر از 2X ساخته نمی‌شوند و بیشترین بزرگنمایی که این مبدل‌ها دارند، تنها همین 2 برابر است. اما این تنها محدودیت آنها نیست.

فان می‌گوید یکی از بهترین ویژگی‌های Clear Image Zoom این است که برخلاف تله کانورتر فیزیکی که بسیار هم گران هستند ، کاهش نور در آنها وجود ندارد. به‌عنوان مثال، اگر یک عکاس یک تله کانورتر ۲ برابر را روی لنز 400mm f/2.8 قرار دهد، لنز به فاصله کانونی معادل 800mm تبدیل می‌شود. اما موضوع به همین جا ختم نمی‌شود. چون حداکثر دیافراگم آن نیز به f/5.6 کاهش می‌یابد. یعنی دیافراگم به اجبار، یک استاپ بسته‌تر می‌شود که این یعنی عکاس باید سرعت شاتر را کندتر کند یا ISO را افزایش دهد تا تعادل نوردهی حفظ شود.
می‌دانیم که در فواصل دور، کاهش سرعت بسیار خطرناک است و می‌تواند موجب محوشدگی سوژه شود. افزایش ISO هم باعث نویز می‌شود.

فان توضیح می‌دهد که با استفاده از Clear Image Zoom نه تنها مشکلی از بابت کاهش نور وجود ندارد، بلکه افت کیفیت تصویر نیز «حداقلی» است. حداقل کمتر از تله کانورتور‌ها افت کیفیت می‌دهند. آن هم به رایگان و بدون خرید هیچ وسیله جانبی!
اگرچه تله کانورترها با پیشرفت‌های فناوری اپتیک بهبود زیادی یافته‌اند، اما هنوز هم هنگام استفاده از آن‌ها مقداری افت کیفیت تصویر به وجود می‌آید.

قابلیت Clear Image Zoom سونی جایگزین لنز‌های تله می‌شود؟

علیرغم عملکرد قابل توجه Clear Image Zoom، فان همیشه هم از این قابلیت استفاده نمی‌کند. او درباره انتخابش اینطور توضیح می‌دهد: «می‌خواهم روشن کنم که Clear Image Zoom جایگزین لنز‌های اصلی و مخصوص برای عکاسی با زوم بالا نیست. به‌ویژه اگر لنزهای تله‌فوتوی مناسب در دسترس باشد بهتر است از خود همان لنز استفاده کنید. این ویژگی تنها یک گزینه برای بهبود روند کاری شما است. خصوصا برای افرادی که لنز‌های بلند در دسترس ندارند یا اصلا لنز‌های نرمال و واید (با فاصله کانونی 50mm یا زیر آن) استفاده می‌کنند.»

برای فعال‌سازی Clear Image Zoom باید به منوی اصلی دوربین بروید، به آیکون چرخ‌دنده رفته و گزینه Clear Image Zoom را انتخاب کنید. بهتر است این ویژگی را روی یک دکمه عملکرد سفارشی تنظیم کنید. یعنی مثلا دکمه Custom 1 یا Custome 2 یا هر کدام از دکمه‌های سفارشی دیگر روی دوربین‌تان را تنظیم کنید که با زدن آن، قابلیت CIZ فعال شود.

نکته بسیار مهم و جالب: قابلیت زوم Clear Image Zoom حتی روی لنز‌های پرایم هم عمل می‌کند. یعنی با لنز پرایم هم می‌توانید تا 2 برابر، بدون افت کیفیت زوم کنید.

در این جا یک محدودیت مهم CIZ هم قابل ذکر است: این ویژگی با فرمت RAW کار نمی‌کند!

این به این معنی است که عکاسانی که با فرمت RAW عکس می‌گیرند — که بسیاری از عکاسان از جمله خودم من همیشه از این فرمت استفاده می‌کنند — باید نوع فایل را به JPEG تغییر دهند تا بتوانند CIZ را فعال کنند، در غیر این صورت این گزینه غیرفعال خواهد بود.
توجه داشته باشید که اگر فرمت دوربین را روی RAW یا RAW+JPEG گذاشته باشید، اصولا این گزینه برای شما خاکستری یا غیر فعال خواهد بود. بنابراین اگر دیدید این گزینه را ندارید، اول فرمت عکاسی را چک کنید.

فان اضافه می‌کند: «من عمدتاً از CIZ برای پرندگانی که ثابت در جایی نشسته‌اند استفاده می‌کنم. این ویژگی یک نمای نزدیک‌تر و فراتر از اندازه واقعی به شما ارائه می‌دهد که با کراپ کردن ساده (حتی از تصویر RAW هم) نمی‌توان به آن رسید.»

فان برای روشن‌تر شدن مطلب اینطور توضیح می‌دهد: «یکی از سوالات متداول این است که “آیا استفاده از CIZ منطقی‌تر است، یا اینکه اول عکس را با فرمت خام یا JPEG بگیریم و بعد ان را با ابزار‌های دیگری مانند هوش مصنوعی برای افزایش کیفیت عکس، نزدیک‌تر بیاوریم؟
خوب، فرض کنید سوژه شما حدود 100 متر دورتر از شماست و عملا به صورت یک نقطه کوچک در وسط قاب ظاهر می‌شود. برای نزدیک‌تر آوردن آن، باید تصویر را حدود ۳ برابر برش دهید. این مقدار بزرگنمایی بسیار زیاد است.

اگر شما بخواهید تصویر گربه را تا دو برابر نزدیک‌تر کنید، به این معنی است که اندازه تصویر گربه در بُعدهای افقی و عمودی باید دو برابر شود. برای رسیدن به این بزرگنمایی، باید تنها نیمی از طول و عرض کل تصویر را انتخاب کرده و کراپ کنید.

بنابراین، وقتی نصف طول و نصف عرض تصویر را کراپ می‌کنید، اندازه تصویر نهایی به صورت زیر محاسبه می‌شود:

1/2*1/2= 1/4

این یعنی تصویر جدید شما 25 درصد از اندازه اصلی خواهد بود و 75 درصد کوچکتر می‌شود! این مقدار خیلی زیاد است.

با CIZ، سوژه 2 برابر نزدیک‌تر می‌شود و در نتیجه، در حالت معمولی که با فایل RAW کار می‌کنید، باید تصویر را تا 3 برابر برش دهید تا با بزرگنمایی CIZ برابر شود که طبیعتا در این حالت، حتما کیفیت تصویر افت می‌کند.»

نکته دیگر اینکه اغلب سرویس‌های افزایش کیفیت عکس آنلاین، محدودیت اندازه دارند و نمی‌توانند عکس‌هایی با سایز‌های بزرگ را پردازش کنند (دستکم در حالت رایگان این کار را نمی‌کنند).

اما اگرچه CIZ نوعی زوم دیجیتال است، نکته مهم این است که تصویر نهایی همان اندازه تصویر اصلی دوربین است. به عنوان مثال، اگر کسی از این ویژگی در دوربین Sony a7 IV استفاده کند، تصویر CIZ با اندازه «بزرگ» و همچنان ۳۳ مگاپیکسل خواهد بود. اما اگر شما یک تصویر ۳۳ مگاپیکسلی را کراپ کنید، طبیعتا تصویر کوچک‌تری در دست خواهید داشت.

فان به نکته دیگری هم اشاره می‌کند که شخصا ان را تست نکرده‌ام. اینکه اگر عکاسان اندازه تصویر خروجی دوربین را به کوچک یا متوسط تغییر دهند (مثلا اندازه خروجی دوربین را روی 12 مگاپیکسل قرار داده باشند)، Clear Image Zoom می‌تواند حتی بیشتر از اینها هم زوم کند، چون نیاز به ایجاد یک تصویر نهایی کوچک‌تر دارد و در این صورت می‌تواند تا ۴ برابر زوم دیجیتال کند.

محدودیت‌های قابلیت Clear Image Zoom

فان براساس تجربه شخصی خودش می‌گوید: شما نباید زمانی که واقعاً از سوژه خیلی دور هستید از این قابلیت استفاده کنید. مثلاً بیش از 100 متر فاصله با لنز 200-600 میلی‌متر داشته باشید.” فان توضیح می‌دهد: “پیشنهاد می‌کنم که در یک روز خیلی گرم هم از این قابلیت استفاده نکنید چون سراب حاصل از گرمای زمین و گرمای هوا تصویر شما را خراب می‌کند. همچنین بهتر است از آن در کنار یک تله‌کانورتر روی لنز زوم هم استفاده نشود. یعنی اینطور نباشد که هم تله کانورتور روی لنز بگذارید و هم CIZ را فعال کنید”

علاوه بر محدودیت عدم سازگاری Clear Image Zoom با تصاویر RAW، فان تأکید می‌کند که CIZ نیاز به شرایط مناسب برای ارائه بهترین نتایج دارد. او اغلب از آن روی سوژه‌های ثابت استفاده می‌کند، چرا که CIZ برخی ویژگی‌های ویژه مانند فوکوس خودکار روی چشم (Eye AF) را “غیرفعال می‌کند”. در حالی که برخی دوربین‌ها مانند Sony Alpha 1 به اندازه کافی قدرتمند هستند تا بتوانند همراه با CIZ و با بالاترین سرعت عکاسی دوربین از فوکوس خودکار پیوسته نیز استفاده کنند، اما حتی بهترین دوربین های سونی در سال 2024 هم محدود به شاتر مکانیکی هستند که سرعت عکاسی پیاپی کمتری نسبت به شاترهای الکترونیکی دارند.

حتی با همین محدودیت‌ها، باز هم Clear Image Zoom نتایج خاصی ارائه می‌دهد

“Clear Image Zoom دیدگاه من را به این که چگونه می‌توانم تصاویرم را از دیگران متمایز کنم، تغییر داده است. در عکاسی حیات وحش، دو دسته عکس وجود دارد: یکی “عکس‌های احساسی” که شامل تصاویر ثابت می‌شود، و دیگری “عکاسی حیات وحش در حرکت” فان می‌گوید.

در عکسهای حرکتی حیات وحش ، CIZ می‌تواند مفید باشد چون معمولاً نزدیک شدن به حیوانات در حال پرواز یا حرکت دشوار است. او در برخی از این موقعیت‌ها از CIZ به خوبی استفاده کرده است. اما با این حال، محدودیت‌های فوکوس خودکار و سرعت عکاسی پیاپی ممکن است شرایط را پیچیده کنند.

نمونه‌ای از عکس – این عکس از غذا دادن یک پرنده کایت دم سفید به جوجه‌اش در سن‌خوزه، کالیفرنیا گرفته شده است. فان هر هفته از اورنج کانتی به اینجا پرواز می‌کرد تا این تصویر را ثبت کند.

پروفایل اینستاگرام فان شامل تصاویر زیبا و متعدد از حیات وحش است که بسیاری از آنها با کمک Clear Image Zoom به ثبت رسیده‌اند. هرچند CIZ یک راه‌حل کامل برای تمام مشکلات نیست، اما ابزاری است که کمتر در مورد آن صحبت می‌شود و عکاسانی که با دوربین‌های سونی کار می‌کنند باید راه کار کردن با آن را یاد بگیرند و استفاده از آن را به مهارت‌های خودشان اضافه کنند.

“نتیجه این است که: قابلیت Clear Image Zoom سونی یک گزینه رایگان است که این شرکت در دوربین‌های جدید خود قرار داده است. ممکن است همه عکاسان آن را نپسندند، به‌ویژه وقتی می‌شنوند که فقط با JPEG سازگار است. با این حال، دوربین‌های سونی تصاویر JPEG بسیار خوبی ارائه می‌دهند. تمام عکس‌های من در اینستاگرام یا فیس‌بوک با JPEG گرفته شده‌اند و حتی یک تصویر RAW در میان آنها نیست،” فان می‌گوید.

“شما فقط نیاز دارید که تنظیماتتان را به درستی انجام دهید. باید صبور باشید و زیاد تمرین کنید. وقتی به آن عادت کردید، قطعاً برایتان مفید و کاربردی خواهد بود!”

یک نکته بسیار مهم درباره قابلیت Clear Image Zoom سونی

آنچه درباره قابلیت Clear Image Zoom سونی در این مطلب خواندید، اگرچه بسیار دقیق و درست بود، اما کامل نبود. چون ما در اینجا، این موضوع را از دید یک عکاس دیدیم.
اما این قابلیت، در دوربین‌های سونی، نه فقط برای عکاسی، بلکه هنگام فیلمبرداری با این دوربین‌ها هم قابل استفاده است و شما می‌توانید برای جبران فاصله کانونی کوتاه در لنز‌های واید دوربین‌های سونی، از آن بهره ببرید.
فراموش نکنید که این قابلیت در برخی از لنز‌ها (مانند لنز‌های ماکروگرافی) چقدر می‌تواند خروجی فیلمبرداری شما را تغییر دهد. ضمن اینکه می‌دانیم، کراپ کردن و بزرگ‌ کردن تصویر در ویدیو‌ها اصلا به راحتی عکس‌ها نیست و وجود قابلیت زوم حرفه‌ای در این سطح، می‌تواند کارآیی دوربین و لنز شما را چند برابر کند.

فعال کردن Clear Image Zoom سونی

برای انجام زوم در دوربین، مراحل زیر را دنبال کنید:

۱. دکمه MENU را بزنید → به بخش (Shooting) بروید → گزینه [Zoom] را انتخاب کنید → [Zoom Range] را انتخاب کنید → سپس [Clear Image Zoom] یا [Digital Zoom] را انتخاب کنید (پیشنهاد می‌کنم Digital Zoom را استفاده نکنید ).

۲. دوباره از طریق MENU → به (Shooting) بروید → [Zoom] را انتخاب کنید → مقدار دلخواه زوم را تنظیم کنید.

۳. برای خروج هم، وسط دکمه کنترل را فشار دهید تا خارج شوید.

۴. همچنین می‌توانید عملکرد [Zoom] را به یک دکمه دلخواه یا Custom اختصاص دهید. برای این کار، به MENU → به بخش (Setup) بروید → [Operation Customize] را انتخاب کنید → [Custom Key/Dial Set.] را انتخاب کنید.

۵. اگر از پیش [Zoom Operation (T)] یا [Zoom Operation (W)] را از طریق MENU → (Setup) → [Operation Customize] → [Custom Key/Dial Set.] به یک دکمه دلخواه یا Custom دلخواه اختصاص داده باشید، می‌توانید با فشار دادن آن دکمه به راحتی زوم کنید یا از زوم خارج شوید.

می‌دانیم که خیلی از لنز‌های سونی (حتی لنز کیت 16-50mm ساده‌ای که روی دوربین‌های APS-C سونی قرار دارد) نیز دارای دکمه Power Zoom هستند. این یک دکمه دو جهته روی لنز‌های این شرکت است که برای زوم کردن بدون چرخاندن رینگ لنز استفاده می‌شود. شما می‌توانید این دکمه را به Clear Image Zoom اختصاص دهید.

بهرحال با اتصال یک لنز پاور زوم، می‌توانید با استفاده از اهرم زوم یا حلقه زوم، روی تصویر زوم کنید. با ادامه دادن مقدار زوم هم می‌توانید از حد زوم اپتیکال خود لنز فراتر بروید و به این ترتیب، دوربین به روش دیگری که برای زوم کردن انتخاب کردید (زوم غیر اپتیکال) تغییر حالت می‌دهد.

به عنوان مثال با استفاده از لنز FE PZ 16-35mm F4 G به این ترتیب عمل می‌کنید:

عکس زیر موقعیت‌های A تا C را در کنار لنز FE PZ 16-35mm F4 G نشان می‌دهد که یکی از محبوب‌ترین لنز‌های زوم واید نرمال سونی است:

• A: حلقه زوم
• B: اهرم زوم
• C: حلقه فوکوس

البته معمول نیست که حلقه زوم را برای این کار اختصاص دهید. فقط در برخی دوربین‌ها، اتصال یک لنز پاور باعث می‌شود امکان زوم از طریق منو یا استفاده از عملکردهای زوم اختصاص داده شده به کلیدهای سفارشی غیرفعال بشود. در این موارد، هنگام استفاده از این قابلیت برای زوم، پیام “این لنز پشتیبانی نمی‌شود.” نمایش داده می‌شود. در این صورت می‌توانید از اهرم یا حلقه زوم استفاده کنید.

توجه کنید:
برخی از ویژگی‌ها و تنظیمات با Clear Image Zoom یا Digital Zoom هم‌زمان قابل استفاده نیستند. این ویژگی‌ها و محدودیت‌ها با توجه به مدل دوربین شما احتمالا متفاوت است. اما به طور معمول Clear Image Zoom و Digital Zoom در موارد زیر در دسترس نیستند:

• عکاسی: وقتی که فرمت فایل روی RAW یا RAW & JPEG/RAW & HEIF تنظیم شده باشد.
• فیلم‌برداری: با تنظیمات Rec Frame Rate یا Record Setting روی 120p.
• ضبط حرکت آهسته/سریع: وقتی Frame Rate روی 240fps یا 120fps تنظیم شده باشد.
• حالت اندازه‌گیری یا مترینگ نورسنجی روی Multi قفل می‌شود.

ویژگی‌های زیر هم در حالت CIZ در دسترس نیستند:

• تشخیص سوژه در فوکوس خودکار
• اولویت چهره/چشم در فوکوس خودکار
• اولویت چهره در اندازه‌گیری نور چندگانه
• عملکرد ردیابی

شما درباره قابلیت Clear Image Zoom سونی چه فکر می‌کنید و آیا تابحال از آن استفاده کرده‌اید؟ در بخش کامنت‌ها درباره تجربه خودتان از این قابلیت برای ما بگویید.